Επιτέλους στην τελική ευθεία για την επίληση του "Σκοπιανού"

Από ότι φαίνεται το "Σκοπιανό" μπαίνει στην τελική ευθεία του, η επίλυση είναι προ των πυλών και μάλλον αρκετά δυσάρεστη για τους θερμοκέφαλους στην Ελλάδα. Σε αυτό το κείμενο θέλω να επισημάνω κάποια πράγματα που έχουν αποσιωπηθεί από την ελληνική πλευρά, αποσιώπηση που έχει συμβάλλει σε αυτό το κλίμα υστερίας που έχει καλλιεργηθεί στην Ελλάδα

Το μακεδονικό έθνος είναι κατασκεύασμα του Τίτο που το δημιούργησε για να απειλεί την Ελλάδα

Δυστυχώς για τους θερμόαιμους το παραπάνω επιχείρημα δεν έχει βάση στην πραγματικότητα. Αναφέρω αμέσως κάποια παραδείγματα που δεν σηκώνουν αμφισβήτηση.

Ο λαός της περιοχής πάλευε για την δημιουργία μακεδονικού κράτους πολύ πριν γεννηθεί ο Τίτο. Για πρώτη φορά εξεγέρθηκαν ενάντια στον Τουρκικό ζυγό το 1903 στην περίφημη εξέγερση του Ιλί Ντέν (του Προφήτη Ηλία).

Ο πατέρας του ελληνικού εθνικισμού ο Ιωνας Δραγούμης έγραφε τότε:

[Φεβρουάριος 1903]

Οι σλαβόφωνοι ορθόδοξοι είναι σχεδόν όλοι σύμφωνοι να σηκωθούν όταν σηκωθούν και οι σλαβόφωνοι σχισματικοί πού υπακούουν στα βουλγαρικά Κομιτάτα και στις βουλγαρικές συμμορίες, και όσοι από τους δικούς μας σλαβόφωνους δεν το απο*φάσισαν ακόμη να σηκωθούν συμπαθούν και αυτοί το κίνημα και είναι πρόθυμοι να κάνουν ό,τι κάνουν οι σχισματικοί, όχι πώς θέλουν να γίνη ο τόπος τους Βουλγαρία. Δεν συλλογίζονται ως εκεί.

Τα Κομιτάτα τους έδειξαν πιθανή την εικόνα της ελευθερίας. Στα ορθόδοξα χωριά τα Κομιτάτα και οι συμμορίες λέγουν: «Ή Μακεδονία εις τους Μακεδόνας», δεν τα αναγκάζουν από την πρώτη στιγμή να γίνουν σχισματικά, ούτε να καταργήσουν τα ελληνικά τους σχολεία και να τα κάμουν βουλγαρικά. Δεν ζητούν βουλγαρισμόν αυτοί, αυτοί ζητούν αυτονομία και για να τα πείσουν ακόμη περισσότερο πως λέγουν αλήθεια τα διαβεβαιώνουν πώς και ή Ελλάς είναι σύμφωνη με την Βουλγαρία και με τους άλλους και υποστηρίζει την επανάστασιν.

Άμα τα προσηλυτίσουν με την ιδέα της ελευθερίας και με την υπόσχεση της βοήθειας της Ρωσίας (ή ίσως και της Αυστρίας) τότε, υστέρα από κάμποσον καιρό προσπαθούν να τα κάνουν και σχισματικά (…)

Λοιπόν οι περισσότεροι Μακεδόνες θα σηκωθούν.(…)

Τί τους μέλλει ο Ελληνισμός, και μεις θα μείνωμε με τους λιγωτέρους μέσα στην γυμνότητα μας.

Καί οι Ρώσοι θα πουν πώς όλοι όσοι σηκώθηκαν θέλουν τους Βουλγάρους (ενώ αυτοί οι κακόμοιροι ούτε Βουλγαρία] θέλουν ούτε Έλλάδα], μόνο την ελευθερία τους ζητούν, αυτή τους μαγνήτισε καί τους φανάτισε).

Έχομεν Σλαυϊκήν επανάστασιν εν Μακεδονία.

Τούτο αρκεί ίνα έννοήση ο πονών καί γινώσκων. Άπαντες οι σλαυόφωνοι πληθυσμοί ηκολούθησαν το Κομιτάτον, ορθόδοξοι και σχισματικοί, και οι πλείστοι εκουσίως. Καταλαμβάνονται υπό των επαναστατών αι κωμοπόλεις και τα χωρία τα κατοικούμενα υπό βλαχοφώνων και αλβανοφώνων, Κρούσοβον, Πισοδέριον, Νέ-βεσκα κτλ.

Μανθάνω ταύτην την στιγμήν ότι κατελήφθη και η Κλεισούρα.

- Δεν είμαι βέβαιος αν συμφέρη πλέον ν’ αντιδρώμεν εις το Κίνημα.

- Οι Τούρκοι ανικανώτατοι, δεν βοηθούν ημάς.

Ο Δραγούμης είχε πάρει και συνέντευξη από μακεδόνα κομιτατζή που είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα Ακρόπολη, την ανεβάζω, αξίζει να διαβαστεί μια και δείχνει από την μια τον βαθμό εθνικής συνείδησης των μακεδόνων καθώς και τις απέλπιδες προσπάθειες αναζήτησης συμμάχων. Αναζητήσεις που τους οδηγούσαν σε παλινωδίες

- Είσαι Μακεδών; του λέγω.

- Μάλιστα.

- Και κατά συνέπεια Έλλην.

- Αυτό δεν το ξέρω, μου απαντά, εγώ είμαι Μακεδών.

- Κατ' ευθείαν απόγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου; του λέγω ειρωνευόμενος.

- Μάλιστα.

- Και ο Μέγας Αλέξανδρος τι ήτο παρακαλώ;

- Δεν ξέρω, η Ιστορία όμως λέγει ότι ήτο Έλλην.

- Τότε και συ, ως απόγονος εκείνου είσαι Έλλην.
Δεν μου απήντησε

- Τότε, λοιπόν, τον ερωτώ και πάλιν, δια τι αφού είσθε Έλληνες θέλετε να ελευθερωθήτε δια της Βουλγαρίας;

- Βουλγαρίαν ποίαν εννοείς, το Κομιτάτον;

- Μάλιστα.

- Σου απαντώ λοιπόν ότι το Κομιτάτον δεν είναι Βουλγαρικόν και δεύτερον
ότι φαινόμεθα κλίνοντες προς την Βουλγαρίαν διότι μόνον αυτή φαίνεται πρόθυμος εις το να μας βοηθήση και η Ελλάς εάν έκαμνε το ίδιο θα την δεχώμεθα με όλη μας την καρδιά.

- Βλέπετε και εξετάζετε μόνον κατ' επιφάνειαν την Βουλγαρικήν προστασίαν,
η Βουλγαρία δεν θέλει να σας ελευθέρωση από την Τουρκικήν, αλλά να σας υπαγάγη εις την Βουλγαρικήν δουλείαν.

- Χμ! 'Εάν σκέπτεται ή Βουλγαρία να μας κάμη επαρχίαν της κακά έκαμε τον

λογαριασμόν της, άλλως τε ημείς δεν κοιτάζωμεν τι διαννοείται η Βουλγαρία, εις τούτο μόνον προσέχομεν: «Ό σκοπός μας εκπληρούται;» Αποκτώμεν την ελευ-θερίαν μας; Αυτό μόνον, αδιαφορούμεν δε εάν μας ελευθέρωση η Ελλάς ή η Βουλγαρία, το μόνον το όποιον έχει να ωφεληθή η κάθε μία από αυτάς είναι αν θα αποκτήση την ευγνωμοσύνην μας.

- Καλά, και άμα ελευθερωθήτε τι θέλετε να γίνετε, αυτονομία;

- Μάλιστα, όπως εις την Ελβετίαν εις την οποίαν τρεις διάφοροι φυλαί ζώσι
εν άκρα σύμπνοια και αγάπη.

- Ναι, αλλά ξέρετε ότι κατ' αυτόν τον τρόπον εξυπηρετούνται τα συμφέροντα
της πανσλαυϊστικής Εταιρείας της οποίας παράρτημα είναι το Κομιτάτον;

- Πώς τα έξυπηρετούμεν;

- Μα καθώς ωμολόγησες ανωτέρω η Μακεδονία είναι χώρα ελληνική, εάν δε
κάθε ελληνική χώρα θέληση ν' αποτελέση αυτόνομον πολιτείαν τότε επέρχεται η
εξασθένησις της Ελλάδος, πράγμα το όποιον επιδιώκει η Πανσλαυϊστική Εταιρεία.

- Γιατί το επιδιώκει;

- Δια να μας σκλαβώση μια μέρα και μας και σας και θέλει να μας εύρη αδυνάτους, για να το επιτύχη ευχερέστερον.

Ό Κάρεφ εφάνη σκεπτόμενος προς στιγμήν. Εγώ έσπευσα να διακόψω την ησυχίαν.

- Γιατί δεν θέλετε να ενωθήτε με την Ελλάδα;

- Γιατί εάν μας πάρη ή Μώρα (Ελλάς) θα γίνη ένα μεγάλο κράτος και κατά
συνέπειαν μοναρχία. Εν τοιαύτη δε περιπτώσει θα προκύψουν πολλά κακά,
πρώτον ή μοναρχία και τα ταύτης παρεπόμενα και δεύτερον ή Ελλάς θα μας βάλη να πολεμήσωμε με την Βουλγαρίαν πράγμα το όποιον δεν θέλομεν.

- Σεϊς τί θέλετε;

Μου έδειξε το καπέλλο του.

- Θέλομεν ρεπούμπλικα.

- Δημοκρατίαν καί φιλίαν με την Βουλγαρίαν;

- Όχι με την Βουλγαρίαν μόνον, αλλά καί με οποίον μας βοηθήσει να έλευθερωθώμεν.

Μία δεύτερη απόδειξη ύπαρξης του Μακεδονικού έθνους πολύ πριν την έλευση του Τίτο στην πολιτική ζωή της Γιουγκοσλαβίας είναι η αναγνώρισει μακεδονικού έθνους από το ίδιο το Ελληνικό κράτος

Συγκεκριμένα το 1925 το ελληνικό κράτος προχώρησε στην επίσημη έκδοση του Abecedar
που θα ήταν το αναγνωστικό για τα σλαβόφωνα παιδιά της βορείου Ελλάδος. Το Abecedar ήταν αποτέλεσμα της συμόρφωσης του ελληνικού κράτους με το άρθρο 9 της Συνθήκης των Σεβρών (1920). Το άρθρο 9 έλεγε:

«Σχετικά με την εκπαίδευση, η ελληνική κυβέρνηση στις πόλεις και περιοχές που κατοικεί μεγάλος αριθμός πολιτών οι οποίοι δεν ομιλούν την ελληνική, θα τους παραχωρήσει τις κατάλληλες διευκολύνσεις, ώστε να μπορούν τα παιδιά αυτών των Ελλήνων πολιτών στα δημοτικά σχολεία να μαθαίνουν την μητρική τους γλώσσα»

Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή, ακολουθεί από το ελληνικό κράτος η σιωπή και στα δύσκολα η άρνηση, σε τέτοια σημεία που να καταντάει γελοίο


Η τρίτη απόδειξη ύπαρξης μακεδονικής εθνικής συνείδησής εξάγεται από τα μαρτύρια που τράβηξε μια συγκεκριμένη μερίδα πληθυσμού λόγω των διώξεων από το επίσημο ελληνικό κράτος. Για του λόγου μου το αληθές αντιγράφω από το βιβλίο Απαγορευμένη γλώσσα του Τ. Κωστόπουλου

Η τελευταία περίπτωση γνωστής ορκωμοσίας σλαβόφωνου χωριού έγινε στο νομό Φλώρινας, μια βδομάδα ακριβώς ύστερα από την αντίστοιχη τελετή των Κρύων Νερών. Το γεγονός προαναγγέλλεται στις τοπικές εφημερίδες της 8ης Αυγούστου (1959): «Αύριον και ώραν 10.30 π.μ. εις το χωρίον Ατραπός θα λάβη χώρα εορτή κατά την οποίαν οι κάτοικοι του χωρίου παρουσία των αρχών θα ορκισθούν ότι δεν θα ξαναμιλήσουν, ούτε και εις τας κατ’ ιδίαν συνομιλίας των, το σλαυόφωνον γλωσσικόν ιδίωμα το οποίον ως γνωστόν οι σλαύοι και ιδιαιτέρως οι βούλγαροι χρησιμοποιούν ανέκαθεν ως όπλον εις την κατά της χώρας μας προπαγάνδαν των. Η εορτή προβλέπεται λαμπρότατη, το πρόγραμμα δε αυτής περιλαμβάνει ομιλίας, απαγγελίας ποιημάτων, εθνικούς χορούς κ.ά.».



Σύμφωνα με ένα άλλο δημοσίευμα της ίδιας ημέρας (που εξηγεί κι αυτό ότι «το σλαβοφανές γλωσσικόν ιδίωμα εις τας χείρας των σλάβων προπαγανδιστών έχει καταστή όπλον στρεφόμενον κατά της εθνικής συνειδήσεως των Μακεδόνων»), «εις την ωραίαν αυτήν τελετήν προσεκλήθησαν αι αρχαί και οι κάτοικοι της περιοχής».



Το γεγονός πιστοποιείται από την πρόσκληση που μια 22μελής «εκπροσωπούσα τους συγχωριανούς μας Επιτροπή», με επικεφαλής τον κοινοτάρχη του Ατραπού, απευθύνει την 1η Αυγούστου προς τις υπόλοιπες κοινότητες του νομού: «Παρακαλούμεν όπως την 9ην του μηνός Αυγούστου ε.έ., ημέραν Κυριακήν και ώραν 10.30 π.μ. προσέλθετε εις το χωρίον μας και παραστήτε εις τελετήν υποσχέσεως των συγχωριανών μας, απάντων γηγενών, ότι θα παύσωμεν να ομιλώμεν το τρισκατάρατον ξενικόν ιδίωμα το οποίον ουδεμία σχέσιν έχει με την Ελληνικωτάτην καταγωγήν μας και θα ομιλώμεν εφεξής άπαντες την ένδοξον Ελληνικήν μας γλώσσαν».



Η προσέλευση ήταν όντως μαζική. Τις αρχές εκπροσώπησαν ο νομάρχης Φλώρινας Χρ. Δέππας, οι τοπικοί διοικητές του πεζικού συνταγματάρχης Παπακωνσταντίνου και του πυροβολικού Ντάνης, οι διοικητές της χωροφυλακής Κανελλόπουλος και της ασφάλειας Καλογερόπουλος, ο επιθεωρητής δημοτικών σχολείων Δελλαπόρτας, ο διευθυντής γεωργίας Βέρρος, ο πρόεδρος του επιμελητηρίου Λούστας, ο περιφερειακός έφορος προσκόπων Τριανταφυλλίδης και ο πρόεδρος του φιλολογικού συλλόγου «Αριστοτέλης», Τυρπίνος. Ο λαός της περιφέρειας εκπροσωπήθηκε κι αυτός από τους κοινοτάρχες ή άλλους αξιωματούχους 100 περίπου κοινοτήτων του νομού.



Εξίσου τυποποιημένη ήταν κι εδώ η διαδικασία της ορκωμοσίας, με μικρές καινοτομίες που οφείλονταν στα διαθέσιμα μέσα. Πριν από τον αγιασμό έγινε έπαρση της σημαίας, υπό τους ήχους στρατιωτικής μπάντας· μίλησε ο πρόεδρος του χωρίου, Ιωάννης Κόλλης, και στη συνέχεια οι κάτοικοι «με σηκωμένο το δεξί χέρι και με φωνήν σταθερά» επανέλαβαν τον όρκο που αυτός απάγγελλε: «Υπόσχομαι ενώπιον του Θεού, των ανθρώπων και των επισήμων αρχών του Κράτους μας, ότι από σήμερον θα παύσω να ομιλώ το Σλαυϊκόν ιδίωμα που μόνον αφορμήν προς παρεξήγησιν δίδει εις τους εχθρούς της Χώρας μας τους Βουλγάρους και ότι θα ομιλώ παντού και πάντοτε την επίσημον γλώσσαν της πατρίδος μου, την Ελληνικήν, εις την οποίαν είναι γραμμένο και το Ιερόν Ευαγγέλιον του Χριστού μας».



Ακολούθησε διάλεξη του ντόπιου δασκάλου Κωνσταντίνου Βακάλη, «ενός πραγματικού εθνικού εργάτου, που δουλεύει με υπερηφάνειαν και θέλησι εις τας εθνικός επάλξεις, καθοδηγητής και εμψυχωτής κάθε εθνικής εκδηλώσεως», στον οποίο -σύμφωνα με τα δημοσιεύματα-οφειλόταν και η ιδέα της ορκωμοσίας: «Απεφασίσαμεν, είπεν ο διδάσκαλος, υπερηφάνως από κοινού με όλους τους συγχωριανούς μας ανεξαιρέτως, να παύσωμεν ομιλούντες το ξενικόν ιδίωμα το οποίον ουδεμίαν σχέσιν έχει με την Ελληνικωτάτην καταγωγήν μας και να ομιλώμεν την ένδοξον Ελληνικήν μας γλώσσαν». Ύστερα από μια σειρά διατεταγμένες ζητωκραυγές υπέρ του Βασιλέως, του Ελληνικού Κράτους και του «αήττητου Στρατού μας», το σύντομο λογίδριο ενός ακόμη κατοίκου «που με απλά λόγια έδωσε την έννοια της υποσχέσεως» και απαγγελία ποιήματος από έναν «αγροτόπαιδα», η σειρά των ομιλητών έκλεισε με το νομάρχη Φλωρίνης, που «συνεχάρη τους κατοίκους του Ατραπού δια την απόφασίν των». Το τελευταίο μέρος της τελετής περιλάμβανε κατάθεση στεφάνου στο ηρώο του χωριού, «λαϊκούς εθνικούς χορούς» και «εθνικά τραγούδια» από τη χορωδία του «Αριστοτέλη» (Πολιτιστικός σύλλογος που ιδρύθηκε γύρω στα 1930, στα πλαίσια μιας πολιτικής εξελληνισμού μέσω σωματείων που συντονίζονταν και επιχορηγούνταν από τις αρχές. Ο σύλλογος αυτός υπάρχει μέχρι και σήμερα).



Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις παραπάνω περιγραφές είναι προφανή. Η δημόσια ορκωμοσία των σλαβόφωνων κατοίκων ότι θα απαρνηθούν άπαξ και δια παντός τη μητρική τους γλώσσα συνιστούσε κρατική επιλογή, για τη δε εφαρμογή της εργάστηκε σύμπας ο τοπικός κρατικός μηχανισμός - από το νομάρχη και την εκκλησιαστική ιεραρχία μέχρι το στρατό, τα σώματα ασφαλείας και τα κατά περιοχές «εθνικά σωματεία». Ενθουσιώδης ήταν η υποδοχή της όλης διαδικασίας και από τον Τύπο, τοπικό ή πανεθνικής εμβέλειας. Η παρακολούθηση της τελετής από εκπροσώπους των γύρω χωριών επιτρέπει επίσης να θεωρήσουμε ότι αυτή είχε κυρίως «παραδειγματικό» χαρακτήρα, υποδεικνύοντας εμμέσως πλην σαφώς στο σύνολο των σλαβόφωνων Μακεδόνων τη στάση που όφειλαν να υιοθετήσουν. Όσο για τον εθελοντικό χαρακτήρα της ορκωμοσίας, υπάρχει η μαρτυρία των κατοίκων του Ατραπού, καταγραμμένη πρόσφατα από μια ολλανδή κοινωνική ανθρωπολόγο, σύμφωνα με την οποία «ήρθε ο στρατός και πήγαινε από σπίτι σε σπίτι, για να μαζέψει όλους τους χωρικούς στην κεντρική πλατεία. [...] Ο κόσμος πήρε μέρος στην τελετή ενάντια στη θέληση του, δίχως όμως την παραμικρή πιθανότητα να αντισταθεί». Εξορισμένη από το χώρο των δημόσια εκφραζόμενων νοημάτων, που έχει καταληφθεί ολοκληρωτικά από την εξουσία, η συλλογική μνήμη του πληθυσμού θα καταφύγει έτσι στο πεδίο των ανεκδότων. Ένα από αυτά θέλει τον πρόεδρο του χωριού να γυρίζει μετά την ορκωμοσία στο σπίτι του και, αφού εξηγεί λεπτομερειακά στη γυναίκα του το νόημα της τελετής, να τελειώνει την ενδοοικογενειακή αυτή διάλεξη με τη συνήθη εντολή: «κλάιμι σέγκα ντα γιάνταμ» («βάλε μου τώρα να φάω»)